Ξέρουμε πως προσβάλλουμε τα πνευματικά δικαιώματα με την κάθε δημοσίευση στο blog και ότι με ένα νεύμα του νόμου και του δημιουργού και του κληρονόμου και του εκδοτικού και του θιγμένου θα μπορούσαμε σε ελάχιστο χρονικό διάστημα να βρεθούμε είτε πίσω από τα κάγκελα, είτε πάνω σ'αυτά. Όμως ό,τι ανεβαίνει, ανεβαίνει από την φυσική διάθεση να μοιραστούμε, να θυμίσουμε, να μονολογήσουμε όπως θα το κάναμε ούτως ή άλλως.

Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 2024

F. Nietzsche - Νίτσε εναντίον Βάγκνερ [απόσπασμα]



Άγαλμα του Φ. Νίτσε στο Ζάαλε



 Εμείς οι αντίποδες 



Ίσως κάποιος να θυμάται, κάποιος από τους φίλους μου έστω, πως αρχικά πλησίαζα τον σύγχρονο κόσμο κάνοντας λάθη και υπερεκτιμήσεις και πως, τέλος πάντων, έλπιζα σ’ αυτόν. Αντιλαμβανόμουν – ποιος ξέρεις εξαιτίας ποιων προσωπικών εμπειριών – τον φιλοσοφικό πεσιμισμό του 19ου αιώνα σαν σύμπτωμα μιας πολύ ανώτερης δύναμης που έχει η σκέψη, μιας θριαμβευτικότερης πληρότητας της ζωής από αυτή που εκφράστηκε στη φιλοσοφία του Χιουμ, του Καντ, του Χέγκελ – θεωρούσα την αναγνώριση του τραγικού σαν την ομορφότερη πολυτέλεια της κουλτούρας μας, σαν το πολυτιμότερο, ευγενικότερο, επικινδυνότερο τρόπο σπατάλης, αλλά ταυτόχρονα, λόγω του πλούτου που διαθέτει η κουλτούρα μας, μια πολυτέλεια απολύτως επιτρεπτή. 

Κατά τον ίδιο τρόπο ερμήνευσα τη μουσική του Βάγκνερ σαν έκφραση μιας διονυσιακής δύναμης της ψυχής, νόμιζα πως μέσα της άκουγα τον σεισμό με τον οποίο απελευθερωνόταν επιτέλους μια αρχέγονη δύναμη ζωής, που της ήταν απολύτως αδιάφορο αν μαζί της ταρακουνιόταν όλο το οικοδόμημα που σήμερα αποκαλούμε κουλτούρα. Είναι φανερό τι παρανοούσα και τι χάριζα στον Βάγκνερ και τον Σοπενχάουερ – τον εαυτό μου… Κάθε τέχνη, κάθε φιλοσοφία επιτρέπεται να θεωρηθεί φάρμακο ή στήριγμα μιας ζωής που προχωρά ή φθίνει, προϋποθέτει πάντα τον πόνο κι εκείνους που πονούν. Αλλά υπάρχουν δυο τρόπο για να υποφέρουν οι άνθρωποι: υπάρχουν εκείνοι που υποφέρουν επειδή η ζωή τους είναι υπερπλήρης και θέλουν μια διονυσιακή τέχνη καθώς και μια τραγική όψη και θεώρηση της ζωής κι εκείνοι που η ζωή τους έχει φτωχύνει και ζητούν από την τέχνη και τη φιλοσοφία την ησυχία, την ηρεμία, τη γαλήνη ή, αντίθετα, τη μέθη, την ταραχή, τη νάρκωση. Να πάρουν εκδίκηση από τη ζωή – το πιο ηδονικό είδος εκδίκησης για τέτοιου είδους φτωχούς. 

Ο Βάγκνερ, όπως κι ο Σοπενχάουερ, ανταποκρίνονται στην ανάγκη και των δύο: αντιστέκονται στη ζωή, τη συκοφαντούν, γι’ αυτό είναι οι αντίποδές μου. Ο πλουσιότερος, εκείνος που έχει την πιο υπερπλήρη ζωή, ο διονυσιακός θεός και άνθρωπος μπορεί ν’ αντέξει όχι μόνο τη θέα του φοβερού και του αμφίβολου, αλλά ακόμα και μια φοβερή πράξη, την πολυτέλεια κάθε καταστροφής, αποσάθρωσης, άρνησης – γι’ αυτόν το κακό, το παράλογο, το άσχημο είναι επιτρεπτό, έτσι όπως είναι επιτρεπτό και στη φύση, εξαιτίας της υπερπληθώρας ζωογόνων, αναστηλωτικών δυνάμεων οι οποίες μπορούν να μετατρέψουν κάθε έρημο σε εύφορη γη. Αντίθετα, εκείνοι που υποφέρουν περισσότερα, οι φτωχότεροι σε ζωή έχουν κυρίως ανάγκη από πραότητα, ηπιότητα, καλοσύνη – αυτό που σήμερα ονομάζεται ανθρωπιά – και στις σκέψεις και στις πράξεις έναν θεό που να είναι πραγματικά ένας θεός για αρρώστους, που να είναι θεραπευτής, κι επίσης χρειάζονται τη λογική, το να αντιλαμβάνονται και να κατανοούν το Παρόν Είναι ακόμα και των ηλιθίων – τα τυπικά «ελεύθερα πνεύματα» και οι «ιδεαλιστές» και οι «καλές ψυχές» είναι όλοι παρακμιακοί –, εν ολίγοις λίγη ζεστασιά, μια γωνιά να καταφύγουν και να κλειστούς σε αισιόδοξους που επιτρέπουν την αποβλάκωση… 

Μ’ αυτόν τον τρόπο έμαθα να κατανοώ τον Επίκουρο, το αντίθετο ενός διονυσιακού Έλληνα, κι επίσης τον Χριστιανό που στην πραγματικότητα είναι απλώς ένα είδος επικούρειου που με το «μακάριοι οι πιστεύοντες» ακολουθεί όσο πιο μακριά μπορεί την αρχή του ηδονισμού – όσο πιο μακριά γίνεται από κάθε πνευματική ακεραιότητα… Αν υπάρχει κάτι στο οποίο βρίσκομαι πιο μπροστά από όλους τους ψυχολόγους, είναι ότι το βλέμμα μου έχει οξυνθεί καλύτερα στο να διακρίνει εκείνο το είδος αντιστροφής στο οποίο οφείλονται τα περισσότερα λάθη – μιλώ για την αντιστροφή που κάνουμε όταν βγάζουμε συμπεράσματα για τον δημιουργό με αφετηρία το έργο του, για όποιον κάνει κάτι με αφετηρία την πράξη του, για κάποιον που έχει ανάγκη ένα ιδανικό με αφετηρία το ίδιο το ιδανικό για την ανάγκη που βρίσκεται πίσω από κάθε σκέψη και κάθε κριτήριο και από την οποία ξεπηδούν ξεκινώντας από την εκάστοτε σκέψη και κρίση. 

Σε ό,τι αφορά στους καλλιτέχνες κάθε είδους χρησιμοποιώ αυτή τη διάκριση: τι τον έκανε δημιουργικό, το μίσος για τη ζωή ή το ξεχύλισμα της ζωής; Στον Γκαίτε, για παράδειγμα, είναι το πλεόνασμα η πηγή της δημιουργίας, στον Φλωμπέρ το μίσος· ο Φλωμπέρ, μια νέα έκδοση του Πασκάλ, αλλά ως καλλιτέχνης κάποιος που πολύ βαθιά μέσα στου είχε, ενστικτωδώς, την άποψη: «Flaubert est toujours haisable. Lhomme nest rien, loeuve est tout» (Τον Φλωμπέρ τον μισούν πάντα. Ο άνθρωπος δεν είναι τίποτα, το έργο είναι το παν)… Βασάνιζε τον εαυτό του όταν έγραφε, όπως κι ο Πασκάλ βασάνιζε τον εαυτό του όταν σκεφτόταν· αντιλαμβάνονταν και οι δυο τους τον εαυτό τους με τρόπο μη εγωιστικό. «Ανιδιοτέλεια» - αρχή της παρακμής, η επιθυμία για τέλος, τόσο στην τέχνη όσο και στην ηθική.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                   


Πέμπτη 7 Δεκεμβρίου 2023

Ηλέκτρα Λαζάρ - Δουλειές του ποδαριού

 


Τα βρήκα όλα μέσα στο κόκκινο το χαρτονόμισμα

διπλωμένο απ’άκρη σ’άκρη       στο πλάι της

είχε φαίνεται κακοποιηθεί μέσα στις τσέπες της

μύριζε ασθένεια εργαζομένου

βενζοδιαζεπίνη

το dna της

και ελαφρύς πυρετός

ποτέ δεν αντιλήφθηκα τους 0,01 °C

κάτω από τον αριθμό               ένα ικανό σημείο πήξης

η σοβαρότατη όμως κατάσταση

ήταν

το σημείωμα με την καταβολή ίσων τοκοχρεολυτικών δόσεων

και τις πρόσθετες δαπάνες

τι θα φάνε τα παιδιά το επόμενο μεσημέρι

και το ποσό που χρωστά στον ενοικιαστή για το μήνα Νοέμβρη

μου είχε κάνει κι ένα πρόχειρο πλάνο

προς διευκόλυνση μου

μα στο μέσον αυτού το μόνο που υπήρχε

ήταν ένα μακρουλό συγγνώμη


σαφώς και δεν την συγχώρεσα

το χαρτονόμισμα αυτό απεδείχθη πολύ ανεπαρκές

έφτασε ίσα- ίσα

για μία μπαγκέτα γαλλική

και μήλα Τζόνα





 (από τα Ασυμμάζευτα, 4 Δεκεμβρίου 2015)     


                             

Τετάρτη 11 Οκτωβρίου 2023

Δύο ποιήματα για το Φθινόπωρο

 




ΘΕΑΜΑ ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΟ

 

 

ξεκίνησαν τα πουλιά χτικιάρικα το κάλεσμα τους

τα αργά

αργά τα

βαριά ξασπρισμένα μεσημέρια

και ο κόσμος απλωμένος στα καλώδια

αργεί

να ισορροπήσει πάνω από το κεφάλι

θυμίζει

τη χωριάτικη μουριά που όλο γέρνει

κι από τη μουριά     

την αναιμική ταράτσα στο μπαλκόνι

φτηνό κράμα  απογευμάτων

φαίνεται

ξεκίνησαν  οι

μυροβλύτες απλωμένοι στα καλώδια

παράφωνα ακούγονται μέσα στην πόλη

πάντοτε

παράφορα σωριάζονται 

μ’ένα γδούπο στο τσιμέντο

τόσα φτερά πάνω στα καλώδια    ατακτοποίητα

πάντοτε

παράπονο τα έχω



~ * ~ 




ΕΙΧΑΝ ΚΙ ΕΚΕΙΝΕΣ ΤΙΣ ΒΕΡΓΕΣ ΠΑΝΩ ΣΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥΣ

 

 

τα πουλιά θυμάμαι Οκτώβρης περίπου θυμάμαι οξιές

αντιαεροπορικά

ανάστροφα ψαχ’τά  ανοιγμένα βροχή  φτεροκαρφωμένα 

παντού παντού

καλαμιές σαν κοχλίες κάποιο απ’όλα  φοράει το γκρεμό του

και κρέμεται

πέφτει ο χρόνος στάζει σπουργίτες τα μεγάλα βράδια

ξυλοκόποι 

κι είναι μαύρο παιχνίδι τούτες οι κράμπες πουλιών

λέω δεν είναι

κι ό,τι τσιρίζει στις συκιές ασημένια κόκκινα

με κοιτάνε

σκέλεθρα δυο κοκκινολαίμης στρόβιλος τρέμει

σκισμένος

κι ένας πελώριος γκιώνης χορταριασμένος κοιτάει

κοιτιόνται 

να το νιώθω το’να στ’άλλο φυσάει κοινόχρηστη λύπη

εκτεθειμένου



Από τη συλλογή Άγια Νήπια (2019), εκδ. Άπαρσις



Κυριακή 27 Αυγούστου 2023

Τα Μπλουζ του Αγίου Παντελεήμονα

 


Κι όσο συνέχιζαν να έρχονται οι νέοι κάτοικοι, γκρεμίζονταν στη γειτονιά τα παλιά όμορφα τρίπατα του μεσοπολέμου με τους λιτούς διάκοσμους και τις όμορφες αναλογίες στις όψεις και στη θέση τους ανεγείρονταν επταώροφες, απρόσωπες πολυκατοικίες με καταστήματα στο ισόγειο και ρετιρέ από τον τέταρτο και πάνω. Επιδημία. Η γειτονιά υψωνόταν προς τα πάνω. Φούσκωνε και μεταλλασσόταν. Στα χαμηλότερα τα σπίτια, τα ισόγεια, κρύφτηκε ο ήλιος. Ξαφνικά, οι μεγάλες, ψηλές ακακίες της Μιχαήλ Βόδα, που το καλοκαίρι σκίαζαν και δρόσιζαν τον δρόμο, σαν να κόντυναν. Παντού άκουγες μπετονιέρες, αναβατόρια, λαϊκά τραγούδια και βρισιές, σκεπάρνια να καρφώνουν, κρότον κτιστών. Οι δρόμοι γέμισαν στοίβες τούβλα, άμμο, καρούτες με ασβέστη, μαδέρια, σίδερα οικοδομής.

Ήταν αυτό που στο μυαλό πολλών λεγόταν ανάπτυξη. Τους φανταζόμουνα κουστουμαρισμένους, γραβατωμένους, όπως οι πολιτικοί που έβλεπα στα επίκαιρα του σινεμά πριν από το έργο ή όπως ο, με γουλί το κεφάλι κύριος, να θεμελιώνουν μ’ ένα μυστρί και να κόβουν μ’ ένα ψαλίδι την κορδέλα του μέλλοντος της χώρας μου. Να ανοίγουν σχέδια με γραμμές που απάνω τους έγραφαν με υπέροχα σταθερά τεχνικά γράμματα, κάτοψις β’ εσοχής, κοιτών, λουτρό, οφφίς, χολ, σαλοτραπεζαρία, κυρία όψις επί της οδού, όψις επί του ακαλύπτου χώρου…

Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί στη χώρα μου η ανάπτυξη ήταν πάντα συνυφασμένη με το πολύ, με την ποσότητα. Με το πόσους ορόφους χτίζεις, πόσα μέτρα καλύπτεις. Γιατί αυτοί οι άνθρωποι που νομοθέτησαν, σχεδίασαν τη γειτονιά μου και τη ζωή μου, ήταν πάντα τόσο βουλιμικοί, τόσο ακόρεστοι. Δεν σκέφτηκαν ποτέ τίποτα άλλο παρά μόνο την κονόμα. Υπουργοί, σύμβουλοι, μηχανικοί, εργολάβοι, οικοπεδούχοι, μια κοινωνία ολόκληρη συνωμοτούσε για να καταστρέψει τις δικές μου μνήμες…. Τις δικές μου μυρωδιές… Γκρέμιζε το όμορφο με μια μανία, που αναρωτιόσουνα γιατί τόσο μίσος βρε παιδιά για την γειτονιά μου; Τι σας έκανε; Ποια απωθημένα, ποια κόμπλεξ βγάζετε απάνω της; Δεν μπορεί να ήταν μόνο η κερδοσκοπία. Τέτοια μανία έκρυβε σαφώς κάτι υπαρξιακό, κάτι ιστορικό, κάτι βαθύτερο… Κι έχτιζε με την ίδια μανία το μέτριο, το εφιαλτικά λίγο. Το ότι κάποτε κατάλαβα, δεν σημαίνει τίποτα για την οικονομία της ιστορίας. Το κακό, που δεν ήταν στιγμιαίο (και που ακόμα συνεχίζεται), συντελέστηκε μπροστά στα μάτια μας και κανένας δεν είπε κουβέντα. Κι αν κάποιος είπε –γιατί κάποιοι είπανε-, ποτέ δεν ακούστηκε, πάντα ήταν ο γραφικός, ο «άσ’ τον μωρέ να λέει». Και εβασίλευσεν η αστική πολυκατοικία. Αυτό που οι απλοί άνθρωποι είπαμε κλουβί. Ένα κλουβί που μέσα του μπήκαμε με την θέλησή μας, ανυποψίαστοι, χαρούμενοι κι ευτυχισμένοι. Κι όταν πήγαμε ν’ απλώσουμε τα πόδια μας, κουτούλησαν στον απέναντι τοίχο, δε χωράγανε. Κι όταν πήγαμε ν’ απλώσουμε ένα όνειρο, έκανε γκέλλα στο ντουβάρι και γύρισε πίσω εφιάλτης. Σ’ ένα ντουβάρι μονότουβλο εξάρι, επιχρισμένο τσιγαρόχαρτο, «ν’ ακούν οι άλλοι όταν έχεις οργασμό», έφτανε μια γροθιά για να το ρίξεις κάτω, αλλά τότε φάνταζε στέρεο σαν μπατικό, σαν κάτι σταθερό, ντούζικο να θεμελιώσεις για πάντα απάνω σου τη ζωή σου. Κι έτσι έγινε. Σαθρό θεμέλιο….



Κώστας Ποντικόπουλος, Τα μπλουζ του Αγίου Παντελεήμονα, β' έκδοση, εκδ. Εύμαρος, σελ. 58-61.

 

Σάββατο 1 Ιουλίου 2023

Λόγια από ταινίες (Easy Rider, 1969)




- Αυτή η χώρα ήταν κάποτε καλή. Δεν μπορώ να καταλάβω πώς χάλασε. 

- Έχουν γίνει όλοι φοβιτσιάρηδες. Δεν μπορούμε να μπούμε ούτε σε μοτέλ δεύτερης κατηγορίας. Νομίζουν ότι θα τους κόψουμε το λαρύγγι. Φοβούνται.

- Δεν φοβούνται εσένα. Φοβούνται αυτό που συμβολίζεις.

- Γι' αυτούς είμαστε μόνο κάτι τύποι που χρειάζονται κούρεμα. 

- Αυτό που συμβολίζεις γι' αυτούς είναι η ελευθερία.

- Μα όλοι θέλουν την ελευθερία. 

- Σωστά, όλοι τη θέλουν. Αλλά το να συζητάς και το να είσαι είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Δύσκολο να' σαι ελεύθερος όταν αγοράζεσαι και πουλιέσαι στην αγορά. Μην κάνεις το λάθος και πεις σε κανέναν ότι δεν είναι ελεύθερος, γιατί θα βαλθεί να σκοτώνει και να πετσοκόβει για να σου αποδείξει πως είναι. Δεν σταματάνε να μιλάνε για την ελευθερία του ατόμου. Αλλά μόλις δουν ένα ελεύθερο άτομο, τρομάζουν.